پل هوایی شهرستان خوی (پل قطور)

پل فلزي راه آهن ايران و تركيه ، در كيلومتر 21 جاده آسفالته محور خوي ـ قطور در منطقه خوش آب و هوا با منظر بسيار زيبا و بديع و آبشار هاي كوچك و بزرگ  كه از ارتفاعات كوه ها با سايش و صداي روح افزا، خود را به رودخانه جاري قطور مي رسانند ، واقع شده است.

رودخانه قطور ازدرياچه كازالي تركيه سرچشمه گرفته و بعد از عبور از نقطه صفر مرزي كاپي كوي تركيه وارد  دره قطور شده و بعداز سيراب كردن زمينهاي منطقه ايواغلي، به رودخانه آشام ودر آخر به رود ارس مي ريزد. اين رود دائمي نقش به سزائي در كشاورزي منطقه دارد. پوشش گياهي دره قطور كه ابتداي آن و مدخل ورودي همان پل هوائي است سراسر پوشيده از نباتات و گياهان داروئي و غيره مي باشد كه همه ساله تعدادكثيري از مردم شهرمان براي تفرج واستراحت به طبيعت آنجا روي مي آورند .

عارضه هاي طبيعي در جوار راه ريلي با پل ها و راه آهن كه به صورت ماهرانه در دل كوه و دامنه هاي ارتفاعات كشيده شده،  و در كنار آن، چشمه هاي آب جاري و آبگرم، بر اهميت گردشگري اين منطقه افزوده است و اميد مي رود با اتمام جاده منتهي به مرز رازي، گردشگران داخلي و خارجي  بيش از پيش به عمق اين محور پا بگذارند كه ديدن اين مناظر و استفاده از آب و هواي بكرآن خارج از لطف نيست.

پل هوايي قطور يكي از بزرگترين و حساس ترين پل هاي ريلي خاورميانه محسوب مي شود. اين پل مهم همچنين  نقش به سزائي در امر مبادله كالا و مسافر بين ايران و اروپا و بلعكس دارد. اين تنها پل موجود در محور قطور نيست بلكه تعداد254 پل كوچك و بزرگ فلزي و سنگي  و همچنين تعداد 37 تونل بزرگ و كوچك بر اهميت اين منطقه از ديارمان افزوده و جاذبه هاي بسيار زيبايي را پديد آورده است .

احداث اين پل در سال 1347 توسط دو شركت ايراني ( رانكين ) و شركت اتريشي (پور) پي ريزي و پايه هاي بتوني آن اجرا و اسكلت فلزي و شاسي آن توسط امريكائي ها انجام گرفت ودر تاريخ 1350/7/5 خط ريلي ايران و تركيه رسما افتتاح گرديد و مبادله كالاهاي اساسي كشورهاي اروپائي و ايران از اين طريق امكان پذير شد و نقطه عطفي در تاريخ راه آهن ايران به شمار آمد.

راه آهن ايران و تركيه كه در سال 1347 احداث ودر تاريخ 1350 بهره برداري شد براي هردو كشور ايران و تركيه بسيار حائز اهميت بوده و خواهد بود ، ولي نقش اين پل مهم براي ايران علاوه بر اهميت ، بسيار حساس و حياتي محسوب مي گردد. قطارهاي حامل مواد سوختي ، كالا ، تانكر هاي سوخت رسان و در اين سالهاي اخير ناوگان مسافر بري به قطارهاي عبوري از اين محل افزوده شده است كه از ترمينال تبريز به وان و ايستگاه قره تپه سلماس و نيز از طريق ترمينال سراي خوي كه در كيلومتر 68 در نزديكي مرز امكان پذير مي باشد .لازم به ياد آوري است اين مجموعه  با دارا بودن ترمينال بسيار عالي و مجهز آماده خدمات رساني به مردم مي باشد.

به طوريكه اين پل ارتباط دهنده راه ريلي ايران به تركيه ، اروپا و اخيرا نيز به علت پيوستن كشورهاي شرق آسيا به حمل و نقل ريلي ناچار اين گلوگاه ارتباطي، راه ورود آسياي شرق به اروپا مي باشد.

اين راه ريلي تنها 53 كيلومتر آن در محور خوي قطور واقع شده است و ابتداي آن در كيلومتر 18 و انتهاي آن كيلومتر 73 نقطه صفر مرزي ايران و تركيه مي باشد. اين خط ريلي از طريق كوه هاي اوزالپ به وان و در نهايت به اروپا متصل مي شود.

به طور كلي ابتداي اين خط راه آهن، كشور چين و انتهاي آن اروپا مي باشد كه اين امر، به  نقش و اهميت اين راه را كه تنها به وجود پل بسيار زيبا و عظيم قطور بستگي دارد، افزوده است.

طول اين پل حساس 448متر  ، طول ارك فلزي پل 223 متر و ارتفاع آن از سطح رودخانه قطور 118/28سانتي متر داراي 10 عدد پايه بتوني مسلح بوده كه 6 عدد از اين پايه ها به طرف خوي و 4 عدد از پايه هاي بتوني به سمت رازي مي باشد و در مجموع داراي 8 دهنه كه به صورت اكس به اكس در امتداد هم گسترش يافته‌اند.

رنگ اين پل فلزي در گذشته به رنگ قرمز بود ليكن جهت استتار از حمله هوائي دشمن عراقي،  به رنگ خاكي رنگ آميزي شده است  .

به طوركلي وجود پل هوائي درمدخل ورودي به دره معروف قطور علاوه بر جاذبه توريستي ،اهميت نظامي بسيار زيادي براي كشورمان نيزدارد كه هدف از تاسيس و استقرار پادگان نظامي ارتش درشهرستان خوي، در مرحله نخست  براي حراست و سد نمودن قواي بيگانه از محور خوي ـ قطور كه از جمله معدود محورهاي استراتژيكي كشورمان محسوب شده، مي باشد و در اين بين فرماندهان و دانشجويان  دوره عالي نظامي (فرماندهي و ستاد ) در طول سال چند بار براي شناسائي و پي بردن و اندوختن به دانش نظامي خودشان حضوراً براي توجيه عيني از پل ها و تونلها وتنگه  به اين محور اعزام مي گردند.

مردم شهرستان خوي و اهالي نزديك به پل هوائي مانند روستاي سنور ، رهال ، استران ، دره خان وغيره ....خاطره‌ي بمباران هاي هوائي پل قطور را هرگز فراموش نكردند.

عراق به اهميت اين پل استراتژيك پي برده و چندين بار اقدام به حمله هوائي براي انهدام پل و قطع خط ريلي ايران و اروپا نمود تا عملا راه مبادله كالاهاي اساسي كه در آن برهه در تحريم اقتصادي و نظامي بوديم، قطع كند كه با اقدام شجاعانه جان بركفان يگان هاي پدافند هوائي و موشكي پادگان ارتش  خوي كه در آن ايام مسوليت حراست اين نقطه حساس كشور را داشتند هواپيماهاي دشمن راجهت رسيدن به اهداف واقعي خود كه همانا انهدام كامل پل هوائي بود،  ناكام گذاشتند.

در طول جنگ تحميلي بارها  اين پل مورد تعرض هواپيماهاي عراقي جهت انهدام و ساقط نمودن مبادله ريلي ايران و اروپا قرارگرفت و تعداد بمبارانها و تاريخ آسيب هاي وارده به شرح زير است.

حمله هوائي اول در تاريخ 64/12/22  كه منجر به آسيب پايه هاي فلزي ارك و شاسي  دومين حمله هوائي در تاريخ 65/3/5 منجر به شهادت 6 نفر از نيروهاي راه آهن و پرسنل پدافند هوائي  حمله سوم در تاريخ 65/10/28منجر به وارد شدن خسارتي به پايه بتوني اصلي سمت رازي شد. حمله چهارم در تاريخ 66/12/7 كه پايه بتوني سمت سلماس آسيب ديد و حمله هوائي پنجم درتارخ 66/12/26 مجددا به پايه بتوني سمت سلماس انجام شد.

به علت خسارات وارده، در اوايل قطارها، براي كاستن از شدت تكان پل، با موتور خاموش از پل عبور مي كردند كه خود داراي خطرات عديده بود ليكن براي جلوگيري از خطرات احتمالي در آن زمان، ايران اقدام به احداث راه ريلي كنار پل از سمت كنار پل روستاي استران نمود ولي به علت سربالائي مضاعف جواب گوي حركت لكو موتيوها نشد كه با ترميم و تزريق بتون به پايه هاي بتوني پل، توسط مهندسين ايراني، عملا راه كنارگذر باير ماند.